Wszystkie pokolenia Sławiaćskie wyznawały iednego Boga twórcę piorunów, i nazywały go Perunem.
- Krótka rossyyska historya, wydana dla szkół narodowych panstwa rossyyskiego,1811
Co jeszcze wiemy o Słowiańskim bogu Perunie? A Perkun? Poniżej wszystko o święcie Peruna i całej związanej z nim mitologii.
Po raz pierwszy w VI wieku
Tak się złożyło na terenach słowiańskich, że dawnych kronik nie było lub się nie zachowały, więc wiedzę o sobie musimy czerpać z zewnątrz... I tak Prokopiusz z Cezarei w VI wieku napomknął, że Słowianie: „uważają (…) że jeden tylko bóg, twórca błyskawicy, jest panem całego świata i składają mu w ofierze woły i wszystkie inne zwierzęta ofiarne.”
O ile Tryglav kojarzy się z wiarą na terenie Pomorza, to Perun ma korzenie dalej na wschód, i to się potwierdza w pracach dawnych historyków. Na przełomie XIX i XX wieku czeski etnograf Lubow Niederle pisał, że „był Perun nie tylko bogiem ludu, ale i drużyna wariaska z księciem na czele uznała go jako oficjalnego boga ruskiego.”. XIX wiek to w Polsce już wysyp książek naukowych, artykułów i powieści, w których przewija się Perun.
Słowiański bóg Perun w folklorze?
Równolegle trwają prace nad poszukiwaniem śladów kultu słowiańskiego boga Peruna w kulturze ludowej. Tu też jest ciekawie, bo zarówno w odnalezionym na ziemi sieradzkiej przez Aleksandra Gieysztora podaniu o stworzeniu świata, jak i w książce „Rosyjskie legendy ludowe” z 1859 roku i w innych miejscach, przy stworzeniu świata Bóg „strącił ...) diabła (...) piorunami w otchłań.” lub „grzmot i piorun uderzył w (…) szatana.” Zaskakujący jest wniosek ukryty pomiędzy wierszami tych legend: słowiański stworzyciel świata był gromowładny.
Perun a inni gromowładni w kulturze
Tu trzeba wspomnieć o tym, że nie tylko domniemany główny słowiański bóg władał piorunami, bo przecież były to również główne atrybuty:
- indyjskiego boga Indry, który, nawiasem mówiąc, mieszka w niebie zwanym Svarga...
- nordyckiego Thora,
- greckiego Zeusa,
- bałtyjskiego Perkuna
- i kilku innych bogów czczonych m.in. i w Irlandii, Tybecie czy Chinach.
Perkun a Perun
Jeśli już mówimy o Perkunie, to często jest on mylony ze słowiańskim bogiem Perunem. Chyba nie bez przyczyny, bo wierzyli w niego Prusowie i Litwini, których kultura przenikała się z wierzeniami ludów ościennych. O pomnikach boga Perkuna wspomina już Kronika Macieia Stryikowskiego z 1766 roku i kilka innych prac z XVIII wieku. Zachowała się nawet podobizna Perkuna z XV wieku:
Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Szymon_Grunau#/media/Plik:Prussenf%C3%BCrst.JPG
Narbutt, Kraszewski czy Bruckner też rozpisywali się o „starożytnych dziejach Litwy”. Dlaczego tak wiele jest przekazów o Perkunie, a tak relatywnie mało o Perunie? To proste; Litwini zostali ochrzczeni jako ostatni w Europie. Jeśli Jagiełło przyjął chrzest dopiero w 1386 roku, to można tylko się domyślać, ile lat zajęło, zanim nowa wiara dotarła do najbardziej zapadłych kątów Litwy...
Święto boga Peruna?
Współcześni rodzimowiercy obchodzą święto boga Peruna 20/21 lipca. Co znamienne, w cerkwi obchodzi się tego dnia dzień św. Eliasza, a jak podaje portal historyczny Dzieje.pl: „Prawosławni z województwa podlaskiego wierzą, że prorok może ukarać tych, którzy nie przestrzegają dni świętych. Tradycja mówi, że w zabudowania ludzi łamiących ten zakaz może uderzyć nagle piorun.„, Ważne wydarzenia z życia świętego Ilji? Zesłał z nieba ogień, żeby udowodnić, że inni bogowie poza Jahwe nie istnieją. Zniknął ze świata też w dość zagadkowych okolicznościach, bo jak tłumaczy Stary Testament: „oto [zjawił się] wóz ognisty wraz z rumakami ognistymi (...) a Eliasz wśród wichru wstąpił do niebios„. Kazimierz Moszyński z kolei opisuje w swojej „Kulturze Ludowej Słowian”, jak chłopi wielkoruscy jeszcze w XIX wieku składali w dniu św. Eliasza ofiarę z bydła. Pioruny? Ofiary z bydła? Ognisty rydwan? Historia świętego ma zaskakująco wiele elementów, które przypominają mitologię Peruna.
Warto jeszcze nadmienić o dwóch powiązanych z piorunami świętach zimowych: białoruskim Sylwestrze zwanym małanką 13 stycznia (małanka to po białorusku również błyskawica) i o polskim święcie 2 lutego – Matki Boskiej Gromniczej, która chroni od gromów... Gdy dodamy do tego fakt, że piorun to po rosyjsku molnir, tak jak młot nordyckiego boga piorunów, to robi się jeszcze ciekawiej...
Perun dziś – czy coś się ostało...?
O ile o Zeusie uczymy się w szkole, to pamięć o Perunie jest współcześnie praktycznie martwa poza środowiskami pasjonatów słowiańszczyzny. Jeśli jednak poszukać, to da się znaleźć w całej Polsce pewne odległe echa dawnych wierzeń...
- w czasie zbierania podań Kaszubów przez Fundację Mały Kolberg w ramach działań Pracowni Muzyki Tradycyjnej ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, badacze jeszcze w XXI wieku słyszeli od najstarszych ludzi, że pamiętali oni z dzieciństwa opowieści o jakimś duszku Parunie czy Grómie, ale nie potrafili już przywołać żadnych konkretów...
https://www.youtube.com/watch?v=PaZQkBzUs4w
- Z kolei na Śląsku – nie wiadomo, czy w jakimś połączeniu z bogiem grzmotów, czy nie – przeklina się: ty pieronie; pieronie jasny lub: do stu piorunów!
- Chorwacki kwiat narodowy to irys, po tamtejszemu: perunika. „W dialekcie kajkawskim języka chorwackiego bogini Perperuna znana jest jako Ljelja, dlatego też w tym dialekcie kwiat nazywa się ljeljuja, a w rejonie Dubrownika nazywają tę boską roślinę bogiša „ - dodaje Chorwacka Organizacja Turystyczna.
- Kultura Prusów teoretycznie całkowicie przepadła; a jednak zachowały się nazwy jezior, gór czy miejscowości na Warmii i Mazurach: Perkujki, Perkun czy Perkowskie Pole. Więcej wraz ze współrzędnymi można znaleźć w pracy licencjackiej na ten temat. Mamy nadzieję, że wkrótce badacze zainspirowani tym artykułem dokonają w pobliżu tamtych miejsc wielu niezwykłych odkryć i się z nami nimi podzielą...