Kultura masowa powiela obraz wikinga jako wysokiego i dobrze zbudowanego mężczyzny o długich, jasnych włosach oraz niebieskich lub zielonych oczach. Czy właśnie w ten sposób można opisać rzeczywisty wygląd wikingów, którzy przemierzali morza i oceany w czasach średniowiecza? Oto garść informacji, które rzucą nieco światła na temat aparycji skandynawskich wojowników.
Wiking jako brutalny barbarzyńca?
Na początku warto nadmienić, że popularny obraz brutalnego, niebającego o czystość wikinga nie wziął się znikąd. Większość zapisków historycznych pochodzi z Anglii i Francji, gdzie nadworni skrybowie lub mnisi sporządzali opisy wydarzeń i postaci, nie pozostając przy tym stuprocentowo obiektywnymi. Nie uznając chrześcijańskiego pojęcia świętości, wikingowie napadali na pozbawione ochrony kościoły i klasztory, które były dla nich łatwym łupem. Nie dziwi zatem fakt, że w oczach mnichów wikińscy najeźdźcy urośli do rangi żądnych krwi diabelskich stworzeń o nadludzkiej sile. Wygląd wikingów w owych relacjach był zdemonizowany i przejaskrawiony.
Wikingowie - wygląd pozbawiony rogatych hełmów
Wbrew powszechnej opinii wikingowie nie nosili hełmów z rogami. Przekłamanie zostało powielone na szeroką skalę za sprawą słynnej XIX-wiecznej opery Wagnera pt. Pierścień Nibelunga. Przedstawiony w niej wygląd wikingów został podkreślony przez złowieszcze hełmy z rogami, które miały dodać grozy najeźdźcom z Północy. Historycy zgadzają się co do faktu, że w przeszłości rogate hełmy bywały noszone przez Skandynawów, lecz miało to miejsce jeszcze przed erą wikingów. Owe nakrycia głowy służyły podczas ceremonii, nie zaś bitew. W rzeczywistości wikingowie na czas wojennych potyczek zakładali na głowę hełmy w kształcie stożka zrobione z twardej skóry. Żelazne uzbrojenie przeznaczone było jedynie dla wodzów.
Wygląd wikingów w kontekście dbania o czystość
W porównaniu z innymi mieszkańcami średniowiecznej Europy wikingów można uznać za prawdziwych czyściochów. Nie stronili oni od wody i regularnych kąpieli, co doskonale odzwierciedla staronordyckie słowo laugardag określające „sobotę” jako „dzień mycia”. Na porządku dziennym było używanie grzebieni, pęset i brzytew.
Warkocze, długie brody i wąsy
W dzisiejszej popkulturze wygląd wikingów kojarzony jest ze starannie splecionymi włosami, długimi brodami i wąsami. Czy jest to zgodne z prawdą historyczną? Okazuje się, że tak! Wikingowie wyróżniali się na tle pozostałych Europejczyków, a moda na skandynawskie uczesania i długie brody nierzadko była przejmowana przez mieszkańców podbitych regionów. Anglosaski kronikarz John z Wallingford określił przybyszów mianem „łamaczy serc niewieścich”, do czego z pewnością przyczynił się schludny i zadbany wygląd wikingów.
Wikingowie - wygląd, ubiór, ozdoby
Jak w każdym zakątku Europy w czasach średniowiecza ubiór odzwierciedlał majętność i status społeczny. Nie inaczej było w przypadku Skandynawów. Wygląd Wikingów opierał się jednak w dużej mierze na praktyczności. Na ubiór mieszkańców Północy składały się przede wszystkim skórzane części garderoby zakładane warstwowo. Ze względu na trudne warunki atmosferyczne, wikingowie zakładali wełniane okrycia głowy, a na czas bitew wkładali skórzane lub żelazne hełmy. Wygląd wikingów podkreślany był za pomocą ozdób, które odnosiły się zarówno do wierzeń, jak i sił natury. Często można było spotkać bransolety na ramię, ozdobne sygnety czy wszelkiego rodzaju naszyjniki.
Czy wikingowie byli wysocy?
Istotną kwestią co do wyglądu wikingów jest ich wzrost. Choć europejscy kronikarze wspominali w swych pismach o olbrzymich wikingach, dziś wiadomo, że owa teoria była mocno przejaskrawiona. Pogląd o bardzo wysokich najeźdźcach z Północy został potwierdzony przez słynny wikiński kurhan z 1880 roku, w którym znaleziono kości wikinga mierzącego ponad 180 cm wzrostu. Szczątki zostały przebadane w sposób dokładny dopiero w 2007 roku. Wynik prac antropologicznych jednoznacznie wskazał, że pochowany w grobie mężczyzna cierpiał na gruczolaka, który wywołał u niego efekt gigantyzmu. Dziś jest już pewne, że wygląd wikingów nie różnił się w tak znacznym stopniu od innych Europejczyków. Mężczyźni ze Skandynawii mierzyli średnio 170 cm wzrostu, a kobiety 158 cm.
Jak wyglądali słynni wikingowie?
Pewną podpowiedzią co do wyglądu wikingów (przynajmniej tych, którzy zapisali się na kartach historii) są ich imiona oraz przydomki. Harald Pięknowłosy, pierwszy król Norwegii, z pewnością odznaczał się niecodziennym i zadbanym wyglądem. Bjorn Żelaznoboki musiał być postawnym mężczyzną, biorąc pod uwagę jego nordyckie imię oznaczające „niedźwiedzia”. Pewne skojarzenia może nasuwać również przydomek sławnego Ragnara Lodbroka, który to tłumaczy się dosłownie jako „wełniane/włochate portki”.
Nie ulega wątpliwości, że wikingowie jako mieszkańcy Północy byli w dużej mierze obdarzeni jasną karnacją. Naukowcy szacują, że Skandynawowie ze Szwecji cieszyli się głównie blond włosami, natomiast ci z regionów duńskich i norweskich w dużej mierze mieli ciemne włosy. Niemniej jednak należy pamiętać, że mianem wikingów określano ludy zamieszkujące ponad 10 krain geopolitycznych, w których mieszały się wpływy wielu kultur. Nie można zatem jednoznacznie określić, jak przedstawiał się wygląd wikingów.